Gecombineerde controleverklaring en assurance rapport van de onafhankelijke accountant

Aan: de aandeelhouder en de raad van commissarissen van N.V. Nederlandse Spoorwegen

Onze conclusies

Wij hebben de jaarrekening 2016 van N.V. Nederlandse Spoorwegen te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Naar ons oordeel:

geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van N.V. Nederlandse Spoorwegen op 31 december 2016 en van het resultaat en de kasstromen over 2016 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 BW.
geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van N.V. Nederlandse Spoorwegen op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Wij hebben de niet-financiële informatie in het NS Jaarverslag 2016 van N.V. Nederlandse Spoorwegen te Utrecht over 2016 beoordeeld. Een beoordelingsopdracht is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. Daarnaast hebben wij de, in dit verslag opgenomen, Geselecteerde Informatie gecontroleerd. Een controleopdracht is gericht op het verkrijgen van redelijke mate van zekerheid. De scope van onze assurance-opdracht is beschreven in de sectie “Onze Scope”.

Op grond van onze beoordelingswerkzaamheden is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de niet-financiële informatie, in alle van materieel belang zijnde aspecten, geen betrouwbare en toereikende weergave geeft van:

het beleid en de bedrijfsvoering ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen/duurzaamheid; en
de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in 2016

in overeenstemming met de verslaggevingscriteria (zoals beschreven in het hoofdstuk “Reikwijdte en Verslaggevingscriteria” van het NS Jaarverslag 2016).

Op basis van controlewerkzaamheden is de Geselecteerde Informatie in het NS Jaarverslag 2016 naar ons oordeel opgesteld, in alle van materieel belang zijnde aspecten, in overeenstemming met de verslaggevingscriteria (zoals beschreven in het hoofdstuk “Reikwijdte en Verslaggevingscriteria” van het NS Jaarverslag 2016).

Basis voor onze conclusies

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden’.

Wij hebben onze beoordeling met betrekking tot de niet-financiële informatie en onze controle met betrekking tot de Geselecteerde Informatie verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse Standaard 3810N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie “Onze verantwoordelijkheden”.

Wij vinden dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is als basis voor onze conclusies.

Onze onafhankelijkheid

Wij zijn onafhankelijk van N.V. Nederlandse Spoorwegen zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Dit houdt onder meer in dat wij geen activiteiten verrichten die conflicterend kunnen zijn met onze onafhankelijke assurance-opdrachten. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Onze scope

De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit:

de geconsolideerde balans per 31 december 2016;
de volgende overzichten over 2016: de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht; en
de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit:

de enkelvoudige balans per 31 december 2016
de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2016; en
de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De niet-financiële informatie bestaat uit hoofdstukken Profiel van NS, Verslag van de raad van bestuur, Dialoog met onze stakeholders, Onze strategie, Financiën in het kort, Reikwijdte en verslaggevingscriteria, Activiteiten in Nederland en Abellio in het NS Jaarverslag 2016 van N.V. Nederlandse Spoorwegen.

De Geselecteerde Informatie bestaat uit onderstaande parameters zoals opgenomen in het NS Jaarverslag 2016 van N.V. Nederlandse Spoorwegen:

C02-emissie per reizigerskilometer van NS Reizigers, NS HiSpeed en van de concessie Abellio Greater Anglia;
C02-emissie per buskilometer van Abellio London Bus & Surrey;
Tonnage bedrijfsafval, kantoorafval en consumentenafval van de stations en treinen van NS Nederland en het percentage afval dat NS Nederland gescheiden aanbiedt aan haar afvalverwerkers.

In de niet-financiële informatie is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen en risico-inschattingen. Inherent aan deze informatie is dat de werkelijke uitkomsten in de toekomst kunnen afwijken en daarom onzeker zijn. Wij geven geen zekerheid bij de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van toekomstgerichte informatie in de niet-financiële informatie.

Reikwijdte van de groepscontrole

N.V. Nederlandse Spoorwegen staat aan het hoofd van een groep van vennootschappen. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van N.V. Nederlandse Spoorwegen.

Onze groepscontrole heeft zich met name gericht op de bedrijfsonderdelen NS Operaties, NS Commercie & Ontwikkeling, en Abellio. Op basis van de full en specific scope werkzaamheden hebben wij controlezekerheid verkregen bij 98% van de activa, 92% van de opbrengsten en 98% van de winst voor winstbelastingen. Bij andere onderdelen hebben wij werkzaamheden uitgevoerd met een limited scope.

Bij de Nederlandse bedrijfsonderdelen hebben wij zelf de werkzaamheden uitgevoerd. Bij de buitenlandse bedrijfsonderdelen hebben wij gebruik gemaakt van accountants van ons internationale netwerk.

Door bovengenoemde werkzaamheden bij de bedrijfsonderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening.

Verslaggevingscriteria

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 BW.

De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

N.V. Nederlandse Spoorwegen hanteert de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van Global Reporting Initiative (GRI) (Comprehensive) en aanvullend intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht in het hoofdstuk “Reikwijdte en Verslaggevingscriteria” van het NS Jaarverslag 2016 als kader voor haar verslaggeving op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid.

Wij vinden de verslaggevingscriteria geschikt voor onze beoordeling en controle.

Materialiteit

Algemeen

De scope van onze assurance-werkzaamheden wordt beïnvloed door de toepassing van materialiteit. Onze assurance-opdrachten zijn erop gericht om zekerheid te verschaffen of de jaarrekening, de niet-financiële informatie en de Geselecteerde Informatie geen afwijkingen van materieel belang bevatten. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de (economische) beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening en de niet-financiële informatie nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controle- en beoordelingswerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op onze conclusies.

Jaarrekening

Op basis van ons professionele oordeel hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als volgt bepaald:

Materialiteit	€ 40 miljoen
Toegepaste benchmark	0,8% van de omzet
Nadere toelichting	Gegeven de aard van NS, haar doelstellingen, en het belang van haar operationele prestaties in binnen- en buitenland, wordt omzet als activiteitenbasis de meest relevante basis voor materialiteit geacht.

Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn.

Wij zijn met de raad van commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de € 2 miljoen rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

Niet-financiële Informatie en Geselecteerde informatie

Op basis van ons professionele oordeel hebben wij specifieke materialiteitsniveaus bepaald voor de niet-financiële informatie en de Geselecteerde Informatie als geheel en voor elk onderdeel van de niet-financiële informatie en de Geselecteerde Informatie. Bij het beoordelen van onze materialiteitsniveaus hebben wij de relevantie van informatie voor de gebruikers van de niet-financiële informatie en de geselecteerde informatie in ogenschouw genomen, op basis van de door N.V. Nederlandse Spoorwegen uitgevoerde materialiteitsanalyse.

De kernpunten van onze controle en beoordeling

In de kernpunten van onze controle en beoordeling beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening en de Geselecteerde Informatie, en voor onze beoordeling van de niet-financiële informatie. De kernpunten van onze controle en onze beoordeling hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken.

Wij hebben onze assurance werkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole, de beoordeling van de niet-financiële informatie en de controle van de Geselecteerde Informatie als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke conclusies over deze kernpunten.

Voor de jaarrekeningcontrole hebben wij de onderstaande kernpunten geïdentificeerd.

Geconstateerde onregelmatigheden in de bieding op de Limburg concessie
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze controle
In 2015 is Autoriteit Consument en Markt (ACM), naar aanleiding van de aanbesteding in Limburg en een ontvangen klacht van Veolia een onderzoek gestart.	Wij hebben vastgesteld dat de acties die NS heeft ondernomen voldoende zijn om de aard en omvang van de geconstateerde onregelmatigheden vast te stellen. Hierbij is NS ondersteund door juridische adviseurs.
ACM heeft geconcludeerd dat NS op onderdelen de Spoorwegwet heeft overtreden in aanloop naar de aanbesteding in Limburg. ACM oordeelt dat Veolia daarbij door NS is benadeeld. In 2016 heeft NS haar zienswijze ingediend bij ACM. Een uitspraak, of mogelijk boetebesluit van ACM is nog niet ontvangen.	Wij hebben de onafhankelijkheid en deskundigheid van de externe onderzoekers beoordeeld. Waar nodig hebben wij aanvullende werkzaamheden uitgevoerd om geïdentificeerde risico’s ten behoeve van onze controle te mitigeren.
Het Openbaar Ministerie heeft eveneens aangegeven dat een aantal groepsmaatschappijen van NS als verdachten worden aangemerkt in deze zaak.	De toelichtingen met betrekking tot de financiële verantwoording inzake de geconstateerde onregelmatigheden zijn opgenomen onder toelichting 29 van de jaarrekening.

Opbrengstverantwoording van reizigersvervoer
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze controle
In de jaarrekeningpost Opbrengsten zijn de opbrengsten uit reizigersvervoer voor een bedrag van € 4,5 miljard opgenomen. Dit bedrag bestaat uit opbrengsten uit de verkoop van diverse kaartsoorten die het recht geven op vervoer alsmede uit overheidsbijdragen. Voor het bepalen van de opbrengsten moet de raad van bestuur aannames doen ten aanzien van de toerekening aan periodes en andere voorwaarden zoals opgenomen in concessieovereenkomsten. De diversiteit in kaartsoorten gecombineerd met het grote aantal transacties stelt hoge eisen aan de betrouwbaarheid en continuïteit van transactie-verwerkende systemen teneinde te waarborgen dat individuele transacties leiden tot juiste en volledige opbrengstverantwoording.	In 2016 heeft NS opvolging gegeven aan diverse door ons gerapporteerde bevindingen en laat een stijgende lijn zien in de beheersing van de opbrengstverantwoording. Onze werkzaamheden omvatten onder meer het beoordelen van de interne beheersingsmaatregelen en de geautomatiseerde omgeving, het uitvoeren van data analyse werkzaamheden zoals trendanalyses en analyse van handmatige boekingen, het uitvoeren van een deelwaarneming op de juiste en volledige verwerking van transacties, en het beoordelen van de inschatting van de raad van bestuur inzake de opbrengsttoewijzing.
	De toelichting inzake de opbrengstverantwoording van reizigersvervoer is opgenomen onder toelichting 1 en 29 van de jaarrekening.

Belastingpositie en fiscale risico’s
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze controle
Aandachtsgebieden in de belastingpositie betreffen de groepsrelatie met de Ierse dochter NS Financial Services die opereert als leasebedrijf voor de overige NS bedrijfsonderdelen, de verwerking van het afwaarderingsverlies van het V250-materieel en de waardering van de latente belastingvorderingen.	In voorkomende gevallen hebben wij kennis genomen van de relevante discussies en hebben wij vastgesteld dat vorderingen en verplichtingen in overeenstemming met IFRS zijn opgenomen in de jaarrekening.
In sommige gevallen kunnen inschattingsverschillen dan wel disputen ontstaan met diverse nationale belastingautoriteiten.	Wij hebben werkzaamheden verricht aan het schattingsproces en de aanvaardbaarheid en toereikendheid getoetst van de opgenomen (latente) belastingvorderingen en -verplichtingen. Hierbij hebben wij belastingspecialisten aan ons team toegevoegd. Wij hebben de veronderstellingen die ten grondslag liggen aan de schattingen beoordeeld en bediscussieerd met de raad van bestuur in het licht van de lokale belastingregelgeving. Wij kunnen ons verenigen met de door het management gehanteerde veronderstellingen.
De Belastingdienst voert momenteel onderzoek uit naar de fiscale behandeling van transacties met de Ierse dochter NS Financial Services.	De toelichtingen met betrekking tot de belastingpositie en fiscale risico’s zijn opgenomen onder toelichting 10 en 16 van de jaarrekening.

Verkoop en waardering vastgoed
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze controle
Aandachtsgebieden in het Vastgoed dat wordt aangehouden door NS betreffen de waardering per jaareinde, alsmede de governance met betrekking tot vastgoedtransacties gedurende het boekjaar.	Wij hebben werkzaamheden verricht ten aanzien van het schattingsproces dat ten grondslag ligt aan de waardering van het vastgoed. Hierbij hebben wij de aanvaardbaarheid van de gehanteerde aannames en assumpties getoetst. Hierbij hebben wij vastgoedspecialisten aan ons team toegevoegd.
Indien indicaties van een bijzondere waardevermindering aanwezig zijn wordt door NS getoetst of een afwaardering naar lagere opbrengstwaarde noodzakelijk is. Bij deze toets worden belangrijke aannames en assumpties gedaan die ten grondslag liggen aan de waardebepaling. Indien NS dit noodzakelijk acht wordt gebruik gemaakt van een onafhankelijke externe taxateur.	Wij hebben ook de onafhankelijkheid en deskundigheid van de externe taxateurs beoordeeld.
In 2016 heeft NS de vastgoedportefeuille, die gezamenlijk met andere investeerders werd gehouden in een vastgoedfonds, verkocht. Met de participanten is een strikte governance overeengekomen inzake het verkoopproces.	Wij kunnen ons verenigen met de door het management gehanteerde veronderstellingen.
	Ten behoeve van de verkoop van de vastgoedportefeuille hebben we de door de participanten overeengekomen governance in opzet beoordeeld, en vervolgens de naleving hiervan gecontroleerd. Verder hebben wij gegevensgerichte werkzaamheden met betrekking tot de verkooptransacties verricht.
	De toelichtingen met betrekking tot de materiële vaste activa, vastgoedbeleggingen en deelnemingen zijn opgenomen onder toelichting 11, 12 en 14 van de jaarrekening.

Betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze controle
NS is in belangrijke mate afhankelijk van de IT-infrastructuur voor de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten. In de afgelopen jaren heeft NS investeringen verricht in de verbetering van de IT-hardware, -systemen en –processen, gericht op het vergroten van de effectiviteit van de IT-infrastructuur en de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking.	Wij hebben de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking beoordeeld, uitsluitend voor zover noodzakelijk binnen de reikwijdte van de controle van de jaarrekening. Daarbij hebben we gespecialiseerde IT-auditors opgenomen in ons controleteam. Onze werkzaamheden bestonden uit de beoordeling van de ontwikkelingen in de IT infrastructuur en het testen van de voor onze controle relevante interne beheersingsmaatregelen met betrekking tot IT-systemen en –processen. In onze managementletter aan de raad van bestuur hebben we bestaande risico’s gerapporteerd en aanbevelingen gedaan gericht op verbeteringen op dit gebied. Uit onze werkzaamheden is gebleken dat NS de kwaliteit van IT beheersing opnieuw heeft verhoogd door opvolging te geven aan een deel van de door ons in 2015 gerapporteerde bevindingen. De nog openstaande bevindingen zijn opnieuw onder de aandacht gebracht. Hierbij is tevens een aantal nieuwe aandachtsgebieden geïdentificeerd.
	Verwezen wordt naar de paragraaf “Managen van risico’s” in het NS Jaarverslag

Voor de beoordeling van de niet-financiële informatie en de controle van de Geselecteerde Informatie in het NS Jaarverslag 2016, hebben wij de volgende kernpunten geïdentificeerd:

Betrouwbaarheid totstandkoming en rapportage hoofdrailnet-concessie prestatie indicatoren
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze beoordeling
NS meet de voortgang in het behalen van haar strategie via de hoofdrail-concessie prestatie-indicatoren. De voortgang van deze prestatie-indicatoren vormt ook een belangrijk onderdeel van de interim-evaluatie en eindevaluatie in 2019 respectievelijk 2024 ten aanzien van de concessieverlenging. Gezien de relevantie hebben wij deze set prestatie-indicatoren als geheel geïdentificeerd als kernpunt binnen onze beoordelingswerkzaamheden.	Binnen onze werkzaamheden hebben wij inzicht verkregen in het rapportageproces, waarbij we de kwaliteit van dit proces (inclusief beheersmaatregelen) in opzet en bestaan hebben beoordeeld. Hierbij hebben wij de consistentie met de publieke definities uit het Vervoerplan 2016 beoordeeld als ook een aansluiting gemaakt met hetgeen door NS wordt gerapporteerd aan het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Wij hebben de toelichting in het hoofdstuk ‘Verslag van Activiteiten’ ten aanzien van de prestatie-indicatoren beoordeeld.

Impactmodel maatschappelijke impact
Impactmodel maatschappelijke impact
Kernpunt	Adressering van het kernpunt door onze beoordeling
NS meet haar impact op de maatschappij middels een impactmodel. Inherent aan de aard van dit impactmodel is dat de in het model toegepaste informatie in hoge mate gebaseerd is op externe bronnen, schattingen en onderliggende aannames.	Als onderdeel van onze beoordelingswerkzaamheden hebben wij kennis genomen van de opzet van het impact model. Hierbij hebben wij de redelijkheid van de toegepaste aannames en schattingen beoordeeld. Wij hebben tevens de juistheid van de berekeningen beoordeeld. Indien van toepassing hebben wij de toegepaste aannames aangesloten met externe bronnen. Wij hebben de toelichting in het hoofdstuk ‘Onze impact op de maatschappij’ en in het methodologiedocument beoordeeld.

Andere informatie opgenomen in het NS Jaarverslag 2016

Naast de jaarrekeningen en onze gecombineerde controleverklaring daarbij, omvat het NS Jaarverslag 2016 andere informatie, die bestaat uit:

Het NS Bestuursverslag, dat is opgenomen in hoofdstuk I,II en III;
het Verslag van de raad van commissarissen, dat is opgenomen als onderdeel van hoofdstuk I; en
de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; en
alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening en de Geselecteerde Informatie of onze beoordelingswerkzaamheden bij de niet-financiële informatie.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, inclusief het NS Bestuursverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en overige gegevens voortvloeiende uit Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten

Benoeming

Wij zijn door de aandeelhouder op 3 september 2013 benoemd als accountant van N.V. Nederlandse Spoorwegen vanaf de controle van het boekjaar 2014 en zijn sinds die datum tot op heden de externe accountant.

Verantwoordelijkheden

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW.

Het bestuur is ook verantwoordelijk voor het opstellen van de niet-financiële informatie en de Geselecteerde Informatie in overeenstemming met Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van Global Reporting Initiative (GRI) (Comprehensive) en aanvullend intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht in het hoofdstuk “Reikwijdte en Verslaggevingscriteria” van het NS Jaarverslag 2016, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van de niet-financiële informatie en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in het hoofdstuk ‘Reikwijdte en verslaggevingscriteria’.

In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening, de niet-financiële informatie en de Geselecteerde Informatie mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het rapportageproces van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van de assurance-opdrachten dat wij daarmee voldoende en geschikte assurance-informatie verkrijgen voor de door ons af te geven conclusies.

Onze controle van de jaarrekening is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Wij passen de ‘Nadere voorschriften accountantskantoren ter zake van assurance-opdrachten RA’ toe. Op grond daarvan beschikken wij over een samenhangend stelsel van kwaliteitsbeheersing inclusief vastgelegde richtlijnen en procedures inzake de naleving van ethische voorschriften, accountantsstandaarden en andere relevante wet- en regelgeving.

Onze beoordeling van de niet-financiële informatie is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van de entiteit en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de niet-financiële informatie. De mate van zekerheid die wordt verkregen bij beoordelingsopdrachten is daarom ook aanzienlijk lager dan de zekerheid die wordt verkregen bij controleopdrachten.

Onze controle van de Geselecteerde Informatie is gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Redelijke mate van zekerheid is een hoge, maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Rotterdam, 24 februari 2017

Ernst & Young Accountants LLP

w.g. drs. J. Hetebrij RA

Bijlage bij de gecombineerde controleverklaring en assurance-rapport van de onafhankelijke accountant

Uitgevoerde werkzaamheden
Wij hebben deze assurance-opdrachten professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden en de Nederlandse Standaard 3810N, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen.
Onze controle voor het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid bij de jaarrekening bestond onder andere uit:		Onze beoordeling voor het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid bij de niet-financiële informatie in het NS Jaarverslag 2016, bestond onder andere uit:
•	het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.	•	Het uitvoeren van een omgevingsanalyse en het verkrijgen van inzicht in de relevante maatschappelijke thema’s en kwesties en de kenmerken van de organisatie.
•	het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit.	•	Het evalueren van de aanvaardbaarheid van het verslaggevingsbeleid en de consistente toepassing hiervan, waaronder het evalueren van de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden en de redelijkheid van schattingen gemaakt door het management.
•	het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.	•	Het evalueren van de opzet en implementatie van de systemen en processen voor informatieverzameling en –verwerking voor de niet-financiële informatie in het NS Jaarverslag 2016.
•	het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;	•	Het afnemen van interviews met management verantwoordelijk voor de duurzaamheidsstrategie, –beleid en -prestaties.
•	het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen.	•	Het afnemen van interviews met relevante medewerkers verantwoordelijk voor het aanleveren van informatie voor het Verslag, het uitvoeren van interne controles op gegevens en de consolidatie van gegevens in de niet-financiële informatie in het NS Jaarverslag 2016.
•	het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.	•	Diverse locatiebezoeken aan Abellio Greater Anglia, Abellio London & Surrey en Abellio ScotRail in het Verenigd Koninkrijk met als doel het evalueren van de brongegevens en de opzet en implementatie van controle- en validatieprocedures op lokaal niveau.
		•	Het analytisch evalueren van data en trends aangeleverd voor consolidatie op groepsniveau.

		Voor onze controle voor het verkrijgen van redelijke mate van zekerheid bij de Geselecteerde Informatie in het NS Jaarverslag 2016 hebben wij boven genoemde werkzaamheden met meer diepgang uitgevoerd en aanvullend onder meer de volgende werkzaamheden verricht:
		•	Het evalueren van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.
		•	Het controleren van brondocumentatie tijdens locatiebezoeken aan Abellio Greater Anglia, Abellio London & Surrey en Abellio ScotRail in het Verenigd Koninkrijk.
		•	Het toetsen van relevante gegevens en van de interne en externe documentatie, op basis van deelwaarnemingen, om de betrouwbaarheid van de Geselecteerde Informatie vast te stellen.
Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de assurance-opdrachten en over de significante bevindingen die uit onze assurance-opdrachten naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij bevestigen aan de raad van commissarissen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de raad over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Wij bepalen de kernpunten van onze assurance-opdracht van het NS Jaarverslag 2016 van N.V. Nederlandse Spoorwegen op basis van alle zaken die wij met de raad van commissarissen van N.V. Nederlandse Spoorwegen hebben besproken.

Wij beschrijven deze kernpunten in onze gecombineerde controleverklaring en assurance-rapport, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.